Επίλυση Πρακτικού Ζητήματος στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο (Φροντιστήριο 20/1/2012)

Της Ζαφειρένιας Θεοδωράκη

Ρυθμιστέες σχέσεις:

α) πολυγαμική ένωση μεταξύ Α και Β, Γ

β) σχέσεις μεταξύ Α και των τέκνων του Δ, Ε

γ) πολιτικός γάμος μεταξύ Α και Σ

δ) κληρονομική διαδοχή Α

 

α)

1. Νομικός χαρακτηρισμός: Η πολυγαμική σχέση που έχει συναφθεί από τους Α και Β, Γ, αποτελεί γάμο κατά το άρθρο 13 ΑΚ διότι ως γάμος νοείται κάθε τύπος γάμου, ανεξάρτητα από το εάν αναγνωρίζεται στην ελληνική έννομη τάξη ή εάν...

...προσκρούει στην ελληνική διεθνή δημόσια τάξη του άρθρου 33 ΑΚ. 

2. Συνδετικό στοιχείο: το άρθρο 13 ΑΚ ορίζει ως συνδετικό στοιχείο των ουσιαστικών προϋποθέσεων του γάμου την ιθαγένεια ενός από τα πρόσωπα που πρόκειται να παντρευτούν. Συνδετικό στοιχείο για τον τύπο του γάμου είναι και πάλι η ιθαγένεια ενός από τα δύο πρόσωπα ή ο τόπος τέλεσης του γάμου. 

3. Εφαρμοστέο δίκαιο: Και τα τρία πρόσωπα (Α, Β, Γ) έχουν την ιθαγένεια της Σαουδικής Αραβίας και ο γάμος τελέστηκε στη Σαουδική Αραβία. Συνεπώς, εφαρμοστέο δίκαιο είναι αυτό της Σαουδικής Αραβίας, το οποίο επιτρέπει τον πολυγαμικό γάμο. Ο γάμος του Α με τις Β και Γ είναι καταρχήν έγκυρος. 

4. Δημόσια τάξη: Ο πολυγαμικός γάμος δεν αναγνωρίζεται στο ελληνικό δίκαιο και συνεπώς προσκρούει στην ελληνική διεθνή δημόσια τάξη του άρθρου 33 ΑΚ, συνεπώς είναι άκυρος κατά το ελληνικό δίκαιο. Προσοχή όμως και στην άποψη που υποστηρίζει ότι η ελληνική δημόσια τάξη δεν έχει καμία σχέση με σχέση που δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν εξ ολοκλήρου στο εξωτερικό, συνεπώς το άρθρο 33 ΑΚ δεν εφαρμόζεται και ο γάμος είναι έγκυρος. 

 

β)

Οι σχέσεις γονέων και τέκνων ρυθμίζονται ανάλογα με το αν το τέκνο είναι γεννημένο σε γάμο ή εκτός γάμου. Το άρθρο 17 θέτει ως πρόκριμα (πρόκριμα στη ρυθμιστέα σχέση) την ύπαρξη έγκυρου γάμου (η οποία ρυθμίζεται από το άρθρο 13 ΑΚ). Ανάλογα με την άποψη που υιοθετούμε για την εγκυρότητα του γάμου απαντάμε στο θέμα των σχέσεων μεταξύ του Α και των τέκνων του Δ και Ε. 

Εάν ο γάμος κριθεί άκυρος, τα τέκνα είναι γεννημένα εκτός γάμου και συνεπώς εφαρμόζεται ένα από τα τρία διαδοχικώς εφαρμοστέα δίκαια του άρθρου 20 ΑΚ. Στην προκειμένη περίπτωση τα τέκνα έχουν κοινή ιθαγένεια με τον πατέρα (της Σαουδικής Αραβίας), οπότε στις σχέσεις τους εφαρμόζεται το δίκαιο αυτό. 

Εάν αντίθετα κρίνουμε ότι ο γάμος είναι έγκυρος (για τους λόγους που αναφέρθηκαν), οι σχέσεις γονέων και τέκνων όταν τα τέκνα είναι γεννημένα σε γάμο ρυθμίζονται από το άρθρο 18, το οποίο ορίζει διαδοχικώς τρία δίκαια ως εφαρμοστέα. Το πρώτο δίκαιο είναι η κοινή ιθαγένεια γονέων και τέκνου, η οποία υπάρχει εδώ και είναι η ιθαγένεια της Σαουδικής Αραβίας. Συνεπώς, αυτό είναι και το εφαρμοστέο δίκαιο.

Οι σχέσεις του Α με τους Δ, Ε διέπονται από το δίκαιο της Σαουδικής Αραβίας. 

 

γ)

Αυτό το ερώτημα απαντήθηκε με την προϋπόθεση ότι ο γάμος των Α και Β, Γ είναι έγκυρος, διότι δεν εφαρμόζεται το άρθρο 33 ΑΚ (βλ. α', 4). Η απάντηση έχει ως εξής:

1. Ρυθμιστέα σχέση: Πολιτικός γάμος μεταξύ Α και Σ. 

2. Συνδετικό στοιχείο:Το άρθρο 13 παρ. 1 α' θέτει ως συνδετικό στοιχείο την ιθαγένεια ενός από τα δύο πρόσωπα. Τα δίκαια είναι εφαρμοστέα αντικειμενικώς διαζευκτικά, δηλαδή επιλέγει ο δικαστής να εφαρμόσει το δίκαιο που ευνοεί περισσότερο το κύρος του γάμου. Σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 1 β' ο τύπος του γάμου διέπεται από το δίκαιο της ιθαγένειας ενός από τα δύο πρόσωπα ή από το δίκαιο του τόπου τέλεσης του γάμου (και πάλι με αντικειμενική διάζευξη). Δίκαιο τόπου τέλεσης εδώ είναι το ελληνικό, που αποτελεί και το δίκαιο της ιθαγένειας της Σ. Συνεπώς, πρέπει να εξετάσουμε ποιο δίκαιο ευνοεί περισσότερο το κύρος του γάμου των Α και Σ (δίκαιο Σαουδικής Αραβίας και ελληνικό). 

i) Δίκαιο Σαουδικής Αραβίας: το διαζύγιο του Α από τις Β και Γ είναι άκυρο. Ο γάμος ωστόσο μεταξύ Α και Σ είναι έγκυρος, διότι ισχύει ως πολυγαμικός γάμος, τον οποίο επιτρέπει το δίκαιο της Σαουδικής Αραβίας. 

ii) Ελληνικό δίκαιο: Για να είναι έγκυρος ο γάμος μεταξύ Α και Σ θα πρέπει να υπάρχει έγκυρο διαζύγιο μεταξύ Α και Β, Γ. Η δήλωση ωστόσο διαζυγίου (talaq) μέσω τηλεφώνου δεν είναι έγκυρη και συνεπώς διαζύγιο δεν υπάρχει, οπότε υπάρχει κώλυμα στο γάμο των Α και Σ, ο οποίος είναι άκυρος. 

3. Εφαρμοστέο δίκαιο: Εφόσον το δίκαιο της Σαουδικής Αραβίας ευνοεί περισσότερο το κύρος του γάμου των Α και Σ, αυτό είναι εφαρμοστέο. Ωστόσο, ο γάμος αυτός προσκρούει στη δημόσια τάξη του άρθρου 33 ΑΚ, διότι στο ελληνικό δίκαιο ο πολυγαμικός γάμος απαγορεύεται.

Συνεπώς, ο γάμος αυτός είναι σε κάθε περίπτωση άκυρος, είτε εφαρμόσουμε το ελληνικό δίκαιο (εξυπαρχής άκυρος) είτε το δίκαιο της Σαουδικής Αραβίας (άκυρος γιατί προσκρούει στη δημόσια τάξη).

[Ως εκ τούτου, οι Ι, Θ είναι τέκνα γεννημένα εκτός γάμου]

 

δ)

1. Ρυθμιστέα σχέση: Κληρονομική διαδοχή του Α από τους Β, Γ, Δ, Ε, Σ, Θ, Ι.

2. Συνδετικό στοιχείο: Σύμφωνα με το άρθρο 28 ΑΚ, οι κληρονομικές σχέσεις ρυθμίζονται από το δίκαιο της ιθαγένειας του κληρονομούμενου κατά το χρόνο του θανάτου του. Ο Α είχε την ιθαγένεια της Σαουδικής Αραβίας. 

3. Εφαρμοστέο δίκαιο: δίκαιο Σαουδικής Αραβίας. Κατά το δίκαιο αυτό κληρονομούν οι Β, Γ, Σ, Δ και Ε, ενώ δεν κληρονομούν οι Ι και Θ, οι οποίες λαμβάνουν μόνο ένα ποσό ως εξαίρετο. 

Ζήτημα αποτελεί εάν η ιδιότητα της Σ ως κληρονόμου προσκρούει στην ελληνική διεθνή δημόσια τάξη λόγω της ακυρότητας του γάμου της με τον Α κατά το ελληνικό δίκαιο. Ωστόσο, η δημόσια τάξη δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θίγεται από μόνο το λόγο ότι μια σχέση ρυθμίζεται με διαφορετικό τρόπο από ένα άλλο δίκαιο. Η Σ κληρονομεί.