Θέματα Κοινοβουλευτικού Δικαίου

Ιούνιος 2011:

Θέμα 1ο:

α) Είναι δυνατό να κριθεί από δικαστήριο αντισυνταγματικός ένας νόμος ο οποίος έχει ψηφιστεί χωρίς την απαιτούμενη από το άρθρο 67 του Συντάγματος πλειοψηφία;

β) Ποια είναι τα αναλογικά και ποια τα πλειοψηφικά στοιχεία του εκλογικού μας συστήματος;

Θέμα 2ο:

α) Στην ψήφιση ποιου νομοθετήματος δεν συμμετέχει ο ΠτΔ και γιατί;;

β) Είναι δυνατή η...

...σύσταση εξεταστικής επιτροπής από μειοψηφία;;

Θέμα 3ο:

α) Ποιες είναι οι νομικές συνέπειες της ψήφισης νομοσχεδίου από την αρμόδια διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή;;

β) Επιχειρηματολογήσατε υπέρ μικρού κόμματος περί της αντισυνταγματικότητας του ν. 3023/2002 για τη χρηματοδότηση των κομμάτων.

*Με συγχωρείτε για το ενδεχόμενο ανακριβούς διατύπωσης των θεμάτων. Στην ουσία αυτά ζητήθηκαν.

Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, ΚτΒ, και του ν. 3023/2002. Να απαντηθούν 2 από τις 3 ομάδες θεμάτων και ως προς τα δύο σκέλη τους.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Νοέμβριος 2011:

Θέμα 1ο:

α) Είναι δυνατή η κατάργηση, με τροποποίηση του ΚτΒ, των διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών;

β) Σε εκλογική περιφέρεια, όπου εκλέγονται 5 βουλευτές, επί εγγεγραμμένων 12000 εκλογέων, ψήφισαν 11000. Καταμετρήθηκαν δε 500 λευκά ψηφοδέλτια και 500 άκυρα. Ποιο είναι το εκλογικό μέτρο;

Θέμα 2ο:

Σχολιάστε:

α) Κοινός νόμος, τροποποιεί τις διατάξεις του ΚτΒ για τη συγκρότηση των κοινοβουλευτικών ομάδων.

β) Με τροποποίηση του ΚτΒ καθορίζονται τα σχετικά με την παραπομπή πολιτικών προσώπων σε δίκη.

Θέμα 3ο:

α) Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι το ισχυρότερο μέσο κοινοβουλευτικού ελέγχου;

β) Ψηφίζεται νόμος που καταργεί για 5 έτη την τακτική χρηματοδότηση των κομμάτων λόγω οικονομικής κρίσης. Σχολιάστε.
 
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ:

1.

α. Οι διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές αναγνωρίζονται στο άρθρο 68 παρ. 1 Σ («η Βουλή στις αρχές κάθε τακτικής συνόδου συνιστά από τα μέλη της διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές για να εξετάζουν και να επεξεργάζονται τα νομοσχέδια και τις προτάσεις νόμων που υποβάλλονται, όπως ορίζει ο Κανονισμός της Βουλής»). Ο επιτακτικός χαρακτήρας του Σ («συνιστά») δεν επιτρέπει τυχόν αδράνεια του Κανονισμού, πολύ δε περισσότερο την κατάργησή τους όταν ήδη υφίστανται. Εξάλλου, για τη λειτουργία των επιτροπών αυτών το Σύνταγμα περιέχει και άλλες ειδικές διατάξεις (70 παρ. 2, 3 και 6, 71 παρ. 5, 72 παρ. 2-4, 74 παρ. 5 και 79 παρ. 3)

β. Το εκλογικό μέτρο εξάγεται από τη διαίρεση των εγκύρων ψηφοδελτίων, μείον τα λευκά, διά του αριθμού των εδρών. Ήτοι εν προκειμένω [11.000-500-500]/5=2.000. Τα λευκά ψηφοδέλτια σύμφωνα με ειδική ρύθμιση του εκλογικού δικαίου που ακολούθησε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Πασχαλίδης κλπ. κατά Ελλάδος δεν προσμετρώνται στην εξαγωγή του εκλογικού μέτρου.

2.

α. Σύμφωνα με το άρθρο 65 παρ. 1 Σ, το οποίο αποτυπώνει την αρχή της αυτονομίας της Βουλής, «η Βουλή ορίζει τον τρόπο της ελεύθερης και δημοκρατικής λειτουργίας της με Κανονισμό, που ψηφίζεται από την Ολομέλεια κατά το άρθρο 76 και δημοσιεύεται με παραγγελία του Προέδρου της στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης». Συνεπώς δεν είναι δυνατή η τροποποίηση με κοινό νόμο διατάξεων του Κανονισμού της Βουλής για τη συγκρότηση των κοινοβουλευτικών ομάδων που συνιστά κοινοβουλευτική ύλη.


β. Σύμφωνα ε το άρθρο 86 παρ. 1 Σ, που συνιστά ειδική απόκλιση από την αρμοδιότητα της Βουλής να ρυθμίζει με τον Κανονισμό τα του οίκου της, «μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως νόμος ορίζει…». Συνεπώς, με τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής δεν μπορεί να καθορίζονται τα σχετικά με την παραπομπή πολιτικών προσώπων σε δίκη, αρμοδιότητα που ανήκει στον κοινό νόμο.

3.

α. Σύμφωνα με το άρθρο 84 παρ. 2 «η Βουλή μπορεί με απόφασή της να αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την Κυβέρνηση ή από μέλος της». Η πρόταση δυσπιστίας συνιστά το ισχυρότερο μέσο κοινοβουλευτικού ελέγχου διότι, εφόσον γίνει δεκτή, οδηγεί στην πτώση της κυβέρνησης σύμφωνα με το άρθρο 38 παρ. 1 («ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απαλλάσσει από τα καθήκοντά της την Κυβέρνηση, αν αυτή παραιτηθεί, καθώς και αν η Βουλή αποσύρει την εμπιστοσύνη της κατά το άρθρο 84»).

β. Σύμφωνα με το άρθρο 29 παρ. 2 εδ. α «Τα κόμματα έχουν δικαίωμα στην οικονομική τους ενίσχυση από το Κράτος για τις εκλογικές και λειτουργικές τους δαπάνες, όπως νόμος ορίζει», ο δε νόμος 3023/2002 κατ’ εφαρμογή της διάταξης αυτής ορίζει στο άρθρο 1 ότι «τα πολιτικά κόμματα χρηματοδοτούνται από το Κράτος, προκειμένου να αντιμετωπίζουν μέρος των λειτουργικών και των εκλογικών δαπανών τους». Συνεπώς, το αδιάστικτο γράμμα του Συντάγματος επιβάλλει την καταβολή από το κράτος στα κόμματα τόσο εκλογικής χρηματοδότησης όσο και τακτικής, δηλαδή αυτής που προορίζεται για την αντιμετώπιση των λειτουργικών τους δαπανών, ανάγκη η οποία είναι διαρκής και δεν εξαντλείται μόνον στην προεκλογική περίοδο.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ιούλιος 2012:

Θέμα 1ο:

α) Πολίτης προσβάλλει νόμο ως αντισυνταγματικό,  ισχυριζόμενος ότι η ψήφισή του έλαβε χώρα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, ενώ δεν υφίστατο τέτοιος λόγος. Αξιολογήσατε.

β) Είναι δυνατόν, λόγω οικονομικής κρίσης, να αποφασίσει η Βουλή ότι επί δύο  χρόνια δεν θα επιχορηγούνται τα πολιτικά κόμματα;

Θέμα 2ο:

α) Με τροποποίηση του εκλογικού νόμου πριμοδοτείται με 100 έδρες το κόμμα που λαμβάνει τη περισσότερες ψήφους. Αξιολογήσατε.

β)  Ειδικές σύνοδοι και έκτακτες σύνοδοι της Βουλής.

Θέμα 3ο:

Μετά από εθνικές εκλογές, και πριν από τη σύγκληση της Βουλής σε εναρκτήρια συνεδρίαση της βουλευτικής περιόδου,  διαπιστώνεται αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Ερωτάται τι θα επακολουθήσει. Επιχειρηματολογήσατε.

   

Να απαντηθούν δύο εκ των τριών θεμάτων με τα υποθέματά τους. 
Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου κειμένου του Συντάγματος, του Κανονισμού της Βουλής και των νόμων 3023/2002, 3231/2004 και 3636/2008.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (όπως αναρτήθηκε από τον διδάσκοντα)

1.

α. Πρόκειται για εσωτερικά θέματα της Βουλής (Ιnterna corporis) τα οποία στο πλαίσιο της αυτονομίας του αντιπροσωπευτικού σώματος  δεν υπάγονται στον δικαστικό έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων, ο οποίος περιορίζεται μόνο στον έλεγχο ουσιαστικής αντισυνταγματικότητας σύμφωνα με το άρθρο 93 π. 4. Τον έλεγχο της τήρησης των σχετικών προϋποθέσεων κάνει η ίδια η Βουλή και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο πλαίσιο της έκδοσης των νόμων. Κατά τη νομολογία μόνον η ειδικότητα του συνταξιοδοτικού νομοσχεδίου και η ύπαρξη Γνωμοδότησης του Ελεγκτικού Συνεδρίου ελέγχονται δικαστικά (άρθρο 73).

  

β. Πριν την αναθεώρηση του 2001, το ζήτημα της οικονομικής ενίσχυσης των κομμάτων μπορούσε να ρυθμιστεί με νόμο. Σύμφωνα με το αναθεωρημένο άρθρο 29 παρ. 2 του Συντάγματος η χρηματοδότηση των κομμάτων αποτελεί συνταγματικό τους δικαίωμα, το οποίο δεν μπορεί να καταργηθεί με νόμο, ακριβώς γιατί έκρινε ο ιστορικός αναθεωρητικός νομοθέτης ότι στο πλαίσιο της κομματικής δημοκρατίας η χρηματοδότηση συνιστά προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία του αντιπροσωπευτικού συστήματος. Αυτό που μπορεί να ρυθμιστεί με νόμο είναι το ύψος της ενίσχυσης, η οποία καταλαμβάνει μέρος τόσο από τις λειτουργικές όσο και από τις εκλογικές δαπάνες.

2.

Α. Σκοπός είναι η συγκρότηση σταθερής κυβέρνησης. Τίθεται ζήτημα παραβίασης του αντιπροσωπευτικού χαρακτήρα του πολιτεύματος (άρθρο 1 παρ. 1 και 3) και αντιπροσωπευτικής σχέσης μεταξύ έθνους και βουλευτών (51 παρ. 2). Η σχετική κρίση ενέχει στοιχείο υποκειμενικότητας και κρίνεται στη βάση της αναλογικότητας (σήμερα η ενίσχυση είναι 50 έδρες).

Β. Ειδική: 32 παρ. 5, 34-2, 48-2, 84-1. Διαφέρουν από τις έκτακτες που δεν προσδιορίζονται συγκεκριμένα αλλά τις συγκαλεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας όποτε το κρίνει εύλογο (40 παρ. 1).

3.

Το ζήτημα που τίθεται είναι αν απαιτείται να συγκληθεί παρά ταύτα η Βουλή. Η άποψη ότι δεν απαιτείται συγκρότηση ερείδεται στην «οικονομία» των συνταγματικών θεσμών. Εντούτοις, κατά την ορθή ερμηνεία που ακολουθήθηκε στην περίπτωση της Βουλής που προέκυψε από τις εκλογές του Μαΐου 2012 πρέπει να συγκροτηθεί η Βουλή και το Προεδρείο διότι τόσο ο Πρόεδρος της Βουλής όσο και οι Αντιπρόεδροι έχουν αρμοδιότητες που υπερβαίνουν το βίο της Βουλής που εκλέχθηκαν και κατά τούτο δεν μπορεί να παρακαμφθεί εντελώς μια βουλευτική περίοδος (αντιστοίχως 34 παρ. 1, 37 παρ. 4 του Συντάγματος και άρθρο 1 παρ. 3 Κανονισμού)

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σεπτέμβριος 2012: 

1. Σε ψηφισθέν νομοσχέδιο που αφορά την Ανώτατη Εκπαίδευση περιλαμβάνεται διάταξη για την απονομή σύνταξης στους συζύγους ή τέκνα θυμάτων τρομοκρατικών ενεργειών που υποβλήθηκε ως τροπολογία από 100 βουλευτές από όλα τα κόμματα της Βουλής την προηγούμενη ημέρα της ψήφισης του νομοσχεδίου και έγινε ομόφωνα δεκτή από την Ολομέλεια.

Ερωτάται:

α) ποια θέματα κοινοβουλευτικού δικαίου τίθενται και

β) αν οι σχετικές πλημμέλειες εξετάζονται στο πλαίσιο του δικαστικού ελέγχου συνταγματικότητας.
 
2. Επιτρέπεται αποκλεισμός των νεοσχηματισθέντων κομμάτων από την ραδιοτηλεοπτική προβολή κατά την προεκλογική περίοδο;
 
3. Επιτρέπεται η εγγραφή ως μέλους κόμματος: α) Ειρηνοδίκη και β) Υπαλλήλου του Δήμου Αθηναίων;

Να απαντηθεί υποχρεωτικά το πρώτο θέμα και ένα εκ των δύο υπολοίπων. Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής και των νόμων 3023/2002, 3231/2004 και 3636/2008.
 
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ

1. 

α)

• Παραβίαση της ειδικότητας των συνταξιοδοτικών νομοσχεδίων (73 παρ. 2 εδ. β’ Σ)
• Παραβίαση αποκλειστικής νομοθετικής πρωτοβουλίας Υπουργού Οικονομικών (73 παρ. 2 εδ. α’ Σ)
• Παραβίαση χρόνου κατάθεσης τροπολογίας (74 παρ. 3, 74 παρ. 5 Σ και 87 παρ. 2 ΚτΒ)
• Μη κατάθεση γνώμης Ελεγκτικού Συνεδρίου (73 παρ. 2 εδ. α’ Σ)

β)

Καταρχήν τα εσωτερικά θέματα της Βουλής (Ιnterna corporis), δεν υπάγονται στον δικαστικό έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων τα οποία στο πλαίσιο της αυτονομίας του αντιπροσωπευτικού σώματος, που περιορίζεται μόνο στον έλεγχο ουσιαστικής αντισυνταγματικότητας σύμφωνα με το άρθρο 93 παρ. 4. Τον έλεγχο της τήρησης των σχετικών προϋποθέσεων κάνει η ίδια η Βουλή και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο πλαίσιο της έκδοσης των νόμων. Κατά τη νομολογία μόνον η ειδικότητα του συνταξιοδοτικού νομοσχεδίου και η ύπαρξη γνωμοδότησης του Ελεγκτικού Συνεδρίου ελέγχονται δικαστικά. 

2. Ο ν. 3023/2002 προβλέπει τον κανόνα της προβολής όλων των κομμάτων στο πλαίσιο της αναλογικής ισότητας (βλ. ΣτΕ (Ολ.) 3427/2010). Το Σύνταγμα επίσης προβλέπει την υποχρεωτική και δωρεάν προβολή προεκλογικών μηνυμάτων «των κομμάτων». Συνεπώς ούτε νόμιμο είναι ούτε θα ήταν συνταγματικός ο σχετικός αποκλεισμός.

3. Η συμμετοχή του δικαστή αποκλείεται παντάπασιν (άρθρο 29 παρ. 3 εδ. α Σ). Η συμμετοχή του υπαλλήλου επιτρέπεται, δεν πρέπει όμως να εκτείνεται σε πράξεις προφανούς πολιτικής εκδήλωσης υπέρ του κόμματος «κατά την άσκηση των καθηκόντων του» (άρθρο 29 παρ. 3 εδ. α Σ).

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Φεβρουάριος 2013:

1.

α. Επιτρέπεται δικαστικός έλεγχος της τήρησης της κοινοβουλευτικής διαδικασίας κατά την ψήφιση των νόμων.

β. Συγκρίνατε την ερώτηση με την επερώτηση.

2.

α. Αξιολογήσατε από την άποψη της συνταγματικότητάς της τη διάταξη με την οποία δεν εισέρχονται στη Βουλή κόμματα που δεν συγκέντρωσαν το 3% των ψήφων στο επίπεδο της επικράτειας.

β. Τι συνοδεύει ένα νομοσχέδιο στη Βουλή;

3. 

α. Αξιολογήσατε από την άποψη της συνταγματικότητάς της τη διάταξη που αποκλείει από την οικονομική ενίσχυση τα μικρά μη κοινοβουλευτικά κόμματα.

β. Αναδείξατε τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Βουλής.

Να απαντηθούν 2 από τα 3 θέματα.

Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής και των νόμων 3023/2002, 3231/2004 και 3636/2008.

- Ενδεικτικές Απαντήσεις από τον Επίκουρο Καθηγητή Γ. Γεραπετρίτη -

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Φεβρουάριος 2013 (Ερωτήσεις Προφορικών):

1) Τι είναι η Διάσκεψη των προέδρων της Βουλής; Αναφέρατε μια αρμοδιότητα αυτής. 

2) Συνέπειες ψήφισης νομοσχεδίου στην αρμόδια διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή. 

3) Προσμετράται το λευκό για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου; 

4) Από πόσα μέλη απαρτίζεται μια κοινοβουλευτική ομάδα; 

5) Θα πάρει ο κύριος Πάνος Καμένος λεφτά για τις εκλογές του περασμένου Μαΐου; Ποιες οι προϋποθέσεις της τακτικής χρηματοδότησης των κομμάτων;

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ιούνιος 2013 (με ενδεικτικές απαντήσεις, όπως αναρτήθηκαν από τον διδάσκοντα):

1.

Σε πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών, ανάμεσα σε πολλές και ετερόκλητες διατάξεις αρμοδιότητας διαφόρων υπουργείων, περιέχεται διάταξη με την οποία εισάγονται οριζόντιες περικοπές συντάξεων. Η διάταξη εκδίδεται χωρίς προηγούμενη γνωμοδότηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου και χωρίς έκθεση του Υπουργού Οικονομικών για την κάλυψη της δαπάνης. Περαιτέρω, η αντιπολίτευση διατείνεται ότι δεν υπήρξε η απαιτούμενη από το Σύνταγμα πλειοψηφία. 

Ερωτάται: Είναι δικαστικώς ελέγξιμες οι σχετικές παραλείψεις;

Καταρχήν τα εσωτερικά θέματα της Βουλής (Ιnternacorporis), δεν υπάγονται στον δικαστικό έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων τα οποία στο πλαίσιο της αυτονομίας του αντιπροσωπευτικού σώματος, που περιορίζεται μόνο στον έλεγχο ουσιαστικής αντισυνταγματικότητας σύμφωνα με το άρθρο 93 παρ. 4. Τον έλεγχο της τήρησης των σχετικών προϋποθέσεων κάνει η ίδια η Βουλή και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο πλαίσιο της έκδοσης των νόμων (βεβαιωτική λειτουργία της έκδοσης). Κατά τη νομολογία μόνον η ειδικότητα του συνταξιοδοτικού νομοσχεδίου, η ύπαρξη γνωμοδότησης του Ελεγκτικού Συνεδρίου ελέγχονται δικαστικά και, προσφάτως με την απόφαση 668/2012 για το μνημόνιο, η συνδρομή της αυξημένης πλειοψηφίας (βλ. . Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, Μέρος II).

2.  

α) Προτείνατε για αναθεώρηση μια διάταξη του Συντάγματος ώστε να καταστεί πιο αποτελεσματικός ο κοινοβουλευτικός έλεγχος.

Σύμφωνα με το άρθρο 68 παρ. 2 του Συντάγματος, η απόφαση της Βουλής για τη σύσταση εξεταστικών επιτροπών «λαμβάνεται με πλειοψηφία των δύο πέμπτων του συνόλου των βουλευτών». Την προφανή ερμηνευτική αμφισημία έταμε ο Κανονισμός προβλέποντας στο άρθρο 144 παρ. 5 ΚτΒ ότι η σχετική απόφαση της Ολομέλειας λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων, η οποία δεν μπορεί να είναι κατώτερη από τα δύο πέμπτα (2/5) του όλου αριθμού των βουλευτών. Δεδομένης της ιστορικώς συνήθους σύμπτωσης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και Κυβέρνησης και της κοινωνικής απαίτησης για πιο ουσιαστικό έλεγχο η αναθεώρηση των προϋποθέσεων συγκρότησης και του τρόπου λειτουργίας των εξεταστικών επιτροπών είναι ευκταία, θέτοντας και όρια στην άσκηση του μειοψηφικού αυτού δικαιώματος, ώστε να αποφεύγεται η κατάχρησή του για πολιτικούς λόγους. Υπό το πρίσμα αυτό, με θετική ψήφο των δύο πέμπτων (2/5) του αντιπροσωπευτικού σώματος, έστω και με ενάντια την πλειοψηφία των παρόντων ή ακόμη και του όλου αριθμού των βουλευτών, θα μπορούσε να συσταθεί μία εξεταστική επιτροπή ανά βουλευτική σύνοδο (βλ. . Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 105-106). Άλλες αλλαγές θα μπορούσαν να αφορούν την ενίσχυση των δικαιωμάτων της μειοψηφίας, όπως π.χ. προεδρία ορισμένων κοινοβουλευτικών επιτροπών από την αντιπολίτευση(βλ. ibid, sel. 90-95).

β)  Είναι δυνατή η διάλυση πολιτικού κόμματος;

Δεν είναι δυνατή κατά την κρατούσα άποψη: α) Δεν προβλέπεται στο άρθρο 29 διάλυση κόμματος, οι δε εξαιρέσεις από δικαιώματα ερμηνεύονται στενά ώστε να μην είναι δυνατή αναλογική εφαρμογή (indubioprolibertate), β) Ιστορική ερμηνεία: προβλεπόταν η δυνατότητα στο σχέδιο συντάγματος 1975, δεν περιλήφθηκε όμως εντέλει στο τελικό κείμενο. Πρβλ. ΑΠ 590/2009:

«Περαιτέρω, κατά το άρθρο 29 παρ. 1 του Συντάγματος "Έλληνες πολίτες, που έχουν το εκλογικό δικαίωμα μπορούν ελεύθερα να ιδρύουν και να συμμετέχουν σε πολιτικά κόμματα, που η οργάνωση και δράση τους οφείλει και εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος". Από την πιο πάνω διάταξη, στην οποία τελικά δεν περιελήφθηκε η υπάρχουσα στο αρχικό σχέδιο του Συντάγματος πρόβλεψη για την έκδοση νόμου ως προς την οργάνωση και λειτουργία των κομμάτων, διαφαίνεται η πρόθεση του Συνταγματικού Νομοθέτη να αποφευχθεί κάθε επέμβαση νομοθετική ή δικαστική στη λειτουργία τους. Αυτό που θέλει να διασφαλίσει το Σύνταγμα στο άρθρο 29 παρ. 1, είναι ότι η οργάνωση και η δράση των κομμάτων θα εξυπηρετούν την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, όχι υπό το πλέγμα περιοριστικών διατάξεων, που θα ορίσει ο κοινός νομοθέτης (επί παραδείγματι, όταν αφορά την ανάδειξη της ηγεσίας τους και εν γένει τη λήψη των αποφάσεων των οργάνων τους και την εσωτερική λειτουργία τους), αλλά με τη συγκεκριμένη συμμετοχή των κομμάτων στη λειτουργία του πολιτεύματος. Για το λόγο δε αυτό, περιεχόμενο νόμου σχετικού με την οργάνωση και δράση των κομμάτων δεν μπορεί να αποτελέσει κάτι περισσότερο από την επιβολή στα κόμματα της υποχρέωσης να διαθέτουν και δημοσιεύουν καταστατικό, ώστε, ως θεσμοί που οφείλουν να λειτουργούν υπό καθεστώς διαφάνειας των οργανωτικών δομών και στόχων τους, να προσφέρονται σε πολιτική αξιολόγησή τους από μέρους των πολιτών όχι μόνο από το πρόγραμμά τους, αλλά και με την εικόνα που εμφανίζουν προς τα έξω σε σχέση με την οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία τους….  Για τους ίδιους λόγους, αποκλείεται αναμφίβολα η εφαρμογή στα πολιτικά κόμματα του άρθρου 12 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος και του άρθρου 105 του Αστικού Κώδικα για τη δικαστική διάλυση σωματείων κλπ. και επομένως είναι ανεπίτρεπτη η αναγκαστική διάλυση και με νόμο ή δικαστική απόφαση πολιτικού κόμματος».

3.

α) Σε ποιες περιπτώσεις κοινός νόμος ρυθμίζει κοινοβουλευτική διαδικασία;

Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 77-80. .Σύμφωνα με το άρθρο 65 παρ. 1 του Συντάγματος εισάγεται ο κανόνας της αποκλειστική αρμοδιότητας του τρόπου λειτουργίας της Βουλής με τον Κανονισμό. Ο κανόνας εντούτοις δεν είναι απαρέγκλιτος. Όπου η έννομη τάξη θεωρεί ότι θα πρέπει η αρμοδιότητα ρύθμισης κοινοβουλευτικής ύλης να εξέρχεται της αυτονομίας του νομοθετικού σώματος, είτε για να προλαμβάνονται τυχόν αυθαιρεσίες είτε επειδή θεωρείται ότι μπορεί να τύχει καλύτερης κανονιστικής διαχείρισης από άλλο όργανο, ο θεμελιώδης νόμος εξαιρεί τη συγκεκριμένη ύλη. Στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης, ο κανόνας κάμπτεται όπου το ίδιο το Σύνταγμα εξάγει κοινοβουλευτική ύλη από την αρμοδιότητα του Κανονισμού και την επαναφέρει στην αρμοδιότητα του κοινού νομοθέτη, ο δε ειδικός συνταγματικός κανόνας υπερισχύει στο πλαίσιο της τυπικής ισοδυναμίας των διατάξεων του Συντάγματος. Αυτό συμβαίνει στο ισχύον Σύνταγμα αφενός στη θέση προγραμμάτων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, τα οποία κατά το άρθρο 79 παρ. 8 του Συντάγματος «εγκρίνονται από την Ολομέλεια της Βουλής όπως νόμος ορίζει» και στην άσκηση δίωξης κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, αρμοδιότητα που το άρθρο 86 παρ. 1 του Συντάγματος απονέμει στη Βουλή «όπως νόμος ορίζει».

β) Στις βουλευτικές εκλογές προέκυψαν τα ακόλουθα αποτελέσματα:

Εγγεγραμμένοι: 12.000.000

Ψηφίσαντες: 11.000.000

Άκυρα: 300.000

Λευκά: 500.000

Κόμμα Α 4.000.000

Κόμμα Β 3.000.000

Κόμμα Γ 2.000.000

Κόμμα Δ 1.000.000

Κόμμα Ε 200.000

Να υπολογιστεί, κατά το ισχύον εκλογικό σύστημα, πώς θα κατανεμηθούν στα κόμματα οι 300 έδρες της Βουλής.

Εκλογικό μέτρο: Ψ – (Α+Λ+<3%) / Έδρες (σύμφωνα με το άρθρο 98 παρ. 8 του Π.Δ. 57/2012 τα λευκά δεν προσμετρώνται)

= 11εκ – (300χ + 500χ + 200χ) / 250 (κατά τον εκλογικό νόμο οι έδρες προς διανομή είναι 250)
= 40χ.

Για τον υπολογισμό των εδρών κάθε κόμματος διαιρούνται οι ψήφοι που έλαβε με το εκλογικό μέτρο, το δε πρώτο κόμμα λαμβάνει μπόνους 50 εδρών.

Κόμμα Α      100=50=150

Κόμμα Β                       75

Κόμμα Γ                       50

Κόμμα Δ                       25

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σεπτέμβριος 2013 (με ενδεικτικές απαντήσεις όπως αναρτήθηκαν από το διδάσκοντα):
1. 
Μπορεί ο Κανονισμός της Βουλής να περιέχει διατάξεις που ανήκουν στην αρμοδιότητα του κοινού νομοθέτη; Αναδείξατε, αν υπάρχουν, σχετικές περιπτώσεις στον ισχύοντα Κανονισμό.
Δεν επιτρέπεται διότι παραβιάζεται η αρχή του περιορισμού της ύλης του Κανονισμού που πηγάζει από το άρθρο 65 παρ. 1 του Συντάγματος. Σχετικές παραβιάσεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν ο έλεγχος προ της υποβολής αίτησης για την άδειας άρσης της βουλευτικής ασυλίας (83 παρ. 1 ΚΒ), η μη έκδοση προεδρικού διατάγματος για τη σύγκληση της τακτικής συνόδου (22 παρ. 1 ΚΒ), η διατύπωση γνώμης για τον ορισμό προσώπων σε θέσεις δημοσίου ενδιαφέροντος (32 παρ. 6 και 49Α παρ. 3 ΚΒ) και η κλήτευση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων σε ακρόαση (38 παρ. 2 ΚΒ). Βλ. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 77, 81-87).

2.
α) Τα Μέρη του ισχύοντος Κανονισμού της Βουλής, το περιεχόμενό τους και το συνταγματικό τους έρεισμα.
Με βάση τον συνταγματικό διαχωρισμό μεταξύ λειτουργικής και οργανωτικής ύλης, ο Κανονισμός περιλαμβάνει το «Μέρος Α’ – Κοινοβουλευτικό», που αφορά την λειτουργία του αντιπροσωπευτικού σώματος, και το «Μέρος Β’ – Προσωπικό της Βουλής», που καταλαμβάνει τη διάρθρωση των υπηρεσιών της Βουλής και την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού της κατ’ αντιστοιχία του συνταγματικού ερείσματος από τις παραγράφους 1 και 6 του άρθρου 65 του Συντάγματος. Το Μέρος Α’ συνιστά κατά νομική ακριβολογία τον stricto sensu Κανονισμό, το δε Μέρος Β’ συνιστά τον Οργανισμό της Βουλής. Ωστόσο, η διάκριση αυτή δεν εμφανίζεται πάντοτε στο πλαίσιο του ισχύοντος Κανονισμού με ιδιαίτερη τυπολογική αυστηρότητα, ώστε αφενός λειτουργικοί κανόνες εντάσσονται στον Μέρος Β’ και, αφετέρου, οργανωτικοί κανόνες εντάσσονται στο Μέρος Α’. Βλ. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 44-45).

β) Χαρακτηριστικά του θεσμού των «Βουλευτών Επικρατείας» και προνόμια των υποψήφιων βουλευτών επικρατείας στο ισχύον δίκαιο.
-Όριο το 1/20 του όλου αριθμού των βουλευτών (σήμερα 12), άρθρο 54 παρ. 3 Σ -Ενιαία εκλογή σε ολόκληρη την Επικράτεια, άρθρο 54 παρ. 3 Σ -Απλή αναλογική για την κατανομή των εδρών στα κόμματα, άρθρο 54 παρ. 3 Σ -Δεν χωρεί σταυρός προτίμησης (δεσμευμένος κομματικός κατάλογος) -Δεν υπάγονται στους περιορισμούς του τοπικού εκλογικού κωλύματος, άρθρο 56 παρ. 3 Σ. -Δεν υπόκεινται σε περιορισμούς ως προς τις ραδιοτηλεοπτικές του εμφανίσεις κατά την προεκλογική περίοδο, άρθρο 12 παρ. 4 Ν. 3023/2002

3.
α) Ποιες είναι οι συνταγματικές βάσεις του δικαστικώς ανέλεγκτου των εσωτερικών κοινοβουλευτικών διαδικασιών στην Ελλάδα;
Πρωτίστως ο έλεγχος συνταγματικότητας «κατά το περιεχόμενο» (άρθρο 93 παρ. 4 Σ). Επιπλέον η άρση αμφισβήτησης «ουσιαστικής» συνταγματικότητας (100 παρ. 1ε Σ), η οριστικώς αποφαινόμενη Βουλή (74 παρ. 5 Σ) και ο «εξαιρετικός» έλεγχος εσωτερικών θεμάτων (65 παρ. 6 Σ). Βλ. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 145-159. β) Ποιες είναι οι μορφές κρατικής οικονομικής ενίσχυσης στα κόμματα στην Ελλάδα και ποια τα βασικά τους χαρακτηριστικά; Τακτική, εκλογική, ερευνητική / επιμορφωτική (1 παρ. 2 και 4 του Ν. 3023/2002). Η τακτική και η ερευνητική είναι κατ’ έτος και η εκλογική ανά εκλογή. Οι δικαιούχοι είναι περιορισμένοι (άρθρο 2). Κόμματα μπορεί να συμμετέχουν σε περισσότερες κατηγορίες με βάση τον λόγο της συμμετοχής τους (άρθρο 3). Το συνολικό ποσό της ενίσχυσης ορίζεται με υπουργική απόφαση. Να απαντηθούν 2 εκ των 3 θεμάτων με τα υποθέματά τους. 
Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής των νόμων 3023/2002, 3231/2004, 3636/2008, 4048/2012 και του ΠΔ 26/2012.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Απρίλιος 2014:

1.

α) Περιεχόμενο και τυχόν επικαλύψεις του Μέρους Α και Μέρους Β του Κανονισμού της Βουλής.

β) Είναι δυνατόν με νόμο να τεθεί ως όριο για την οικονομική ενίσχυση των κομμάτων ποσοστό 20% στις εθνικές εκλογές;

2. 

α) Αξιολογήσατε τη συνταγματικότητα της πρόβλεψης του Κανονισμού της Βουλής για κλήτευση εξωκοινοβουλευτικών προσώπων σε ακρόαση σε σχέση με την έκταση της αρμοδιότητας του Κανονισμού.

β)  Είναι δυνατόν αρχηγός κόμματος που κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή να μην εκλεγεί ο ίδιος ως αντιπρόσωπος;

3. 

Κατά τη διάρκεια ψήφισης συνταξιοδοτικού νομοσχεδίου της Κυβέρνησης, η αντιπολίτευση διαμαρτύρεται διότι το νομοσχέδιο περιέχει και άλλες διατάξεις και δεν προσκομίστηκε γνώμη του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Η πλειοψηφία απορρίπτει τις αιτιάσεις με το σκεπτικό ότι η σχετική κρίση ανήκει στην κυριαρχική αρμοδιότητα της Βουλής και δεν ελέγχεται ούτε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ούτε δικαστικά. Σχολιάσατε.  

Να απαντηθούν δύο εκ των τριών θεμάτων με τα υποθέματά τους. 

Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου κειμένου του Συντάγματος, του Κανονισμού της Βουλής και των νόμων 3023/2002, 3231/2004, 3636/2008, 4048/2012 και του ΠΔ 26/2012.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (όπως αναρτήθηκε από τον διδάσκοντα):

1.

α. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 45

β. Τέτοια ρύθμιση θα ήταν αντίθετη στο άρθρο 29 παρ. 2 του Σ σε συνδυασμό με την αρχή της αναλογικότητας. Πριν την αναθεώρηση του 2001, το ζήτημα της οικονομικής ενίσχυσης των κομμάτων μπορούσε να ρυθμιστεί με νόμο. Σύμφωνα με το αναθεωρημένο άρθρο 29 παρ. 2 του Συντάγματος η χρηματοδότηση των κομμάτων αποτελεί συνταγματικό τους δικαίωμα, η περιστολή του οποίου μπορεί να γίνει μόνο στο απολύτως αναγκαίο μέτρο (κατά τη νομολογία μόνο στα μη υποστατά πολιτικώς κόμματα).

2.

Α. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 84-85

Β. Δεδομένου ότι ο αρχηγός κάθε κόμματος κατέρχεται υποψήφιος σε δύο εκλογικές περιφέρειες και λαμβάνει το σύνολο των ψήφων όλων των υποψηφίων του συνδυασμού είναι πρακτικά δύσκολο να μην εκλεγεί ο αρχηγός του πλειοψήσαντος κόμματος. Αυτό θα συνέβαινε αν, π.χ., κατερχόταν υποψήφιος σε 2 μονοεδρικές περιφέρειες και σε αυτές το κόμμα του δεν ελάμβανε τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων, ώστε τελικά να μην εκλέγει το ίδιο βουλευτή.

3.

Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 209-211, 230. Κατά την κρατούσα νομολογία, η ύπαρξη γνώμης του ΕΣ ελέγχεται δικαστικά κατ’ εξαίρεση του κανόνα του ανέλεγκτου των interna corporis από το ίδιο το ΕΣ κατασταλτικά, ενόσω για τον έλεγχο ειδικότητας συνταξιοδοτικών νομοσχεδίων υπάρχει κυμαινόμενη νομολογία. Σε κάθε περίπτωση η αντισυνταγματικότητα δεν αναιρείται από το ότι ενδεχομένως μια παρατυπία δεν ελέγχεται δικαστικά, συνεπώς  η Βουλή, όπως και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο πλαίσιο της έκδοσης, είναι υποχρεωμένη να μην υιοθετήσει διαδικασία αντικείμενη στο Σ.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ιούλιος 2014:

1.
α) Η θέση του Κανονισμού της Βουλής έναντι του τυπικού νόμου στην ιεραρχία των πηγών του δικαίου και το ζήτημα της ενδεχόμενης μεταξύ τους σύγκρουσης.

β) Σχολιάσατε το όριο του 3% για την εκλογή αντιπροσώπων στο εθνικό και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.

2. 
α) Με ποιον τρόπο οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας συνέχονται με το ανέλεγκτο των κοινοβουλευτικών διαδικασιών. Αξιολογήσατε.

β) Σχολιάσατε το ισοζύγιο μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής οικονομικής ενίσχυσης των κομμάτων που έχει καθιερωθεί στην ελληνική έννομη τάξη από νομική και πολιτική άποψη.

3. Με τροπολογία του Υπουργού Εσωτερικών στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών για τη ρύθμιση οφειλών προς τις τράπεζες, η οποία κατατίθεται την παραμονή της συζήτησης στο πρώτο θερινό τμήμα διακοπής της Βουλής, πρώτον καθιερώνεται διαδικασία ψηφοφορίας για τους εκτός επικρατείας εκλογείς στις εθνικές εκλογές και, δεύτερον, αυξάνεται το όριο συνταξιοδότησης. Σχολιάσατε ενδεχόμενα ζητήματα τυπικής αντισυνταγματικότητας που ανακύπτουν, καθώς και την έκταση του δικαστικού ελέγχου επί αυτών.

Να απαντηθούν δύο εκ των τριών θεμάτων με τα υποθέματά τους. 

Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής και των νόμων 3023/2002, 3231/2004 και 3636/2008.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (όπως αναρτήθηκε από τον διδάσκοντα)

  

1.

Α. Ο Κανονισμός δεν υπόκειται σε χωριστή ιεραρχία κανόνων δικαίου, αλλά υπάγεται στην έννομη τάξη υποκείμενος στο Σύνταγμα, η δε σχέση του με τον κοινό νόμο δεν προσδιορίζεται με βάση ιεραρχική τάξη ή αξιακή διαβάθμιση, αλλά μόνο στη βάση της αρμοδιότητας. Κατά νομική ακριβολογία, συνεπώς, δεν νοείται σύγκρουση Κανονισμού και κοινού νόμου, αφού η αρμοδιότητά τους δεν τέμνεται, η όποια δε αντινομία θα επιλυθεί με αναγωγή στους οικείους κανόνες αρμοδιότητας της Βουλής και του σύνθετου νομοθετικού οργάνου. Υπό την έννοια αυτή, ο Κανονισμός απολαύει μερικό τεκμήριο αρμοδιότητας που αφορά την κοινοβουλευτική ύλη, εξαγόμενο από το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας του νόμου.

Β. Στο ελληνικό δίκαιο η διαδικασία εκλογής των μελών του Ευρωκοινοβουλίου διέπεται από τον πρόσφατο ν. 4255/2014 που καθιερώνει όριο 3%, αντίστοιχο με το άρθρο 5 του Ν. 3231/2004 για τις εθνικές εκλογές. Και στις δύο περιπτώσεις το όριο κρίθηκε συνταγματικό από το ΑΕΔ, στην περίπτωση των ευρωεκλογών ώστε να αποφεύγεται η υπερβολική κατάτμηση του Ευρωκοινοβουλίου σε κόμματα, ώστε «να μπορεί να σχηματίζεται στους κόλπους του οργάνου αυτού μια πειστική πλειοψηφία, απαραίτητη σε μια διαδικασία που τείνει στην έκφραση της πολιτικής βουλήσεως για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και τέλος για να μπορεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να λειτουργήσει ως αντιπροσωπεία των λαών, σκοπός που υπηρετείται λυσιτελέστερα από μεγάλες ομάδες βουλευτών που επιδιώκουν τους κοινούς πολιτικούς στόχους, συνδεόμενες όχι με μικρές σε εθνικό επίπεδο πολιτικές ομάδες αλλά με μεγάλες εθνικές πολιτικές δυνάμεις» (ΑΕΔ 58/1995, 34/1999). Εντούτοις, μπορεί να υποστηριχθεί ειδικά για τις ευρωεκλογές ότι το σκεπτικό επί των οποίων στηρίχθηκαν η ανωτέρω αποφάσεις έχει κατά χρόνο ξεπερασθεί λόγω της ουσιώδους αλλαγής στη φυσιογνωμία των πολιτικών σχηματισμών που εισέρχονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την ανάγκη προσαρμογής σε ένα δικαιότερο εκλογικό σύστημα για την ανάδειξη των βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο οποίο δεν υφίσταται τέλεια κοινοβουλευτική αρχή που να επιτάσσει τη συγκρότηση ισχυρών κυβερνήσεων, όπως συμβαίνει με τα εθνικά κοινοβούλια. Αυτό έκρινε και το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο σε σχετική απόφασή του.

2.

Α. Σύμφωνα με την κλασική θεώρηση με την έκδοση από τον ανώτατο άρχοντα, το ψηφισμένο νομοσχέδιο ή πρόταση νόμου λογίζεται ότι φέρει τη θεσμική βεβαίωση που απαιτείται, ώστε να αποκλειστεί περαιτέρω έλεγχος των τυπικών στοιχείων του νόμου. Πρόκειται για τη βεβαιωτική ratio του ανέλεγκτου, η οποία αναγνωρίζει αμάχητο τεκμήριο σύμφωνης με τις συνταγματικές διαδικασίες εισαγωγής του νόμου μετά την άσκηση τής κατά το άρθρο 42 παρ. 1 του Συντάγματος αρμοδιότητας του ανώτατου άρχοντα. Εντούτοις, σε επίπεδο νομικής ερμηνείας, η βεβαιωτική θεωρία έχει δύο προβλήματα να διαχειριστεί. Το τυπικό πρόβλημα είναι ότι το αμάχητο τεκμήριο, το οποίο προκύπτει ως συνέπεια της εφαρμογής της θεωρίας, δεν έχει άμεσο έρεισμα στο Σύνταγμα. Σε νομικοπολιτικό επίπεδο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είναι σήμερα σε θέση να διασφαλίσει επαρκή έλεγχο της τήρησης της κοινοβουλευτικής διαδικασίας παραγωγής του νόμου μέσω της έκδοσής του λόγω της συνολικής απομείωσης της θέσης του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει πολύ μικρά πραγματικά περιθώρια παρέμβασης στο πλαίσιο της έκδοσης. Δεν είναι τυχαίο ότι μεταπολιτευτικά η αρμοδιότητα αναπομπής ψηφισμένου νομοσχεδίου ή πρότασης νόμου δεν ασκήθηκε ποτέ από Πρόεδρο της Δημοκρατίας,

Β. Το ελληνικό σύστημα υιοθετεί πρωτίστως σύστημα δημόσιας οικονομικής ενίσχυσης των κομμάτων. Εντούτοις, παρά την πρόβλεψη του άρθρου 29 παρ. 2 δεν ενισχύονται όλα τα κόμματα αλλά μόνο εκείνα που κατά τη νομολογία έχουν «πολιτική υπόσταση». Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι η ιδιωτική χρηματοδότηση είναι επιτρεπτή μόνο σε πολύ μικρή κλίμακα, η πολύ περιορισμένη προβολή των μικρών κομμάτων κατά την προεκλογική περίοδο και τα ισχυρά πλειοψηφικά στοιχεία του συστήματος δημιουργούν συνθήκες κλειστού πολιτικού συστήματος υπέρ των εδραιωμένων κομμάτων και δυσχεραίνουν την ανάπτυξη νέων φορέων. Η τάση που διαμορφώνεται διεθνώς (σχετικές αποφάσεις Ανωτάτου Δικαστηρίου ΗΠΑ) είναι η απελευθέρωση της ιδιωτικής χρηματοδότησης υπό συνθήκες ευρείας διαφάνειας και ελέγχου.

3.

Θέματα αντισυνταγματικότητας:

-    Εκπρόθεσμη τροπολογία (δεν ελέγχεται)

-    Άσχετη εκλογική τροπολογία (74/5, δεν ελέγχεται)

-    Άσχετη συνταξιοδοτική τροπολογία (74/5, ελέγχεται)

-    Υποβολή συνταξιοδοτικής τροπολογίας από αναρμόδιο υπουργό (73/2, δεν ελέγχεται)

-    Διάταξη ειδικής πλειοψηφίας σε Τμήμα Διακοπής (72/1, 51/4, ελέγχεται)

-    Υποβολή συνταξιοδοτικής τροπολογίας χωρίς γνώμη του Ελεγκτικού Συνεδρίου (73/2, ελέγχεται)

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Σεπτέμβριος 2014:

1. 

α) Ποιες είναι οι συνταγματικές βάσεις του δικαστικώς ανέλεγκτου της τήρησης της κοινοβουλευτικής διαδικασίας κατά τη ψήφιση των νόμων.

β) Συγκρίνατε τη διαδικασία τροποποίησης μεταξύ του Μέρους Α και του Μέρους Β του Κανονισμού της Βουλής.

2. 

α) Είναι νόμιμο και συνταγματικό το ψηφοδέλτιο ενός κόμματος για τις εκλογές του εθνικού και του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου να αποτελείται μόνο από γυναίκες;

β) Επιτρέπεται η συνταγματική αναθεώρηση της αρχής της αυτονομίας της Βουλής;

3. 

α) Προσμετρώνται οι λευκές ψήφοι για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου και την κατανομή των βουλευτικών εδρών;

β) Αναδείξατε περιπτώσεις όπου ο Κανονισμός διασφαλίζει και περιπτώσεις όπου συντέμνει την ατομική πρωτοβουλία των βουλευτών.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (όπως αναρτήθηκε από τον διδάσκοντα)

1.       

α) Γ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 145-159.

β) Γ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 51-53.

2.           

α) Σύμφωνα με τaο άρθρο 3 του ν. 3636/2008 και το άρθρο 6 παρ. 5 του ν. 4255/2014 στις εκλογές για το εθνικό και ευρωπαϊκό κοινοβούλιο αντιστοίχως θα πρέπει κάθε φύλο να εκπροσωπείται κατά το ένα τρίτο των υποψηφίων σε κάθε συνδυασμό. Οι διατάξεις ερείδονται στο άρθρο 116 παρ. 2 του Συντάγματος και έχουν κριθεί συνταγματικές από το ΣτΕ.

β) Γ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 19-22

3.

α) Σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 4 (ε)  του N. 3231/2004: «Το αρμόδιο Πρωτοδικείο, για την αντίστοιχη εκλογική περιφέρεια συντάσσει (σε συμβούλιο) τον πίνακα των αποτελεσμάτων της, ο οποίος περιέχει… τον αριθμό των λευκών ψηψοδελτίων». Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν. 3434/2006  (ΦΕΚ Α΄ 21/7.2.2006): «Κατά την αληθή έννοια των διατάξεων της παρ. 4 του άρθρου 4 και των άρθρων 5, 6, 7 και 8 του ν. 3231/2004 (ΦΕΚ 45 Α΄), κατά τη σύνταξη, ανά εκλογική περιφέρεια, των πινάκων αποτελεσμάτων από τα αρμόδια δικαστήρια, κατά την κατανομή των εδρών, καθώς και για τον καθορισμό του εκλογικού μέτρου, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται στα έγκυρα». Η τροποποίηση του 2006 ήλθε σε απάντηση της νομολογίας του ΑΕΔ 12/2005 σύμφωνα με την οποία τα λευκά ψηφοδέλτια εκφράζουν πολιτική βούληση και θα πρέπει να προσμετρώνται για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου.

β)   Γ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ.96-100

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ιούνιος 2015


ΘΕΜΑ Α

α) Σχολιάσατε την άποψη ότι ο Κανονισμός της Βουλής εμπεριέχει κατά βάση ρυθμίσεις σωματειακού τύπου και συνεπώς προσιδιάζει σε καταστατικό σωματείου.

β) Ποιοι είναι οι βασικοί σκοποί που επιδιώκει ένα εκλογικό σύστημα γενικά και πώς αυτοί αποτυπώνονται στο ισχύον στην Ελλάδα εκλογικό σύστημα.


ΘΕΜΑ Β

α) Ελέγχεται δικαστικά η τυχόν μη κατάθεση γνώμης από το Ελεγκτικό Συνέδριο σε συνταξιοδοτικό νομοσχέδιο κατ’ άρθρο 73 παρ. 2 εδ. α’; Αιτιολογήσατε. 

β) Αξιολογήσατε τυχόν ζητήματα συνταγματικότητας από τη διάταξη του άρθρου  23 του ν. 4203/2013 «Ρυθμίσεις θεμάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις» που προβλέπει αναστολή της οικονομικής χρηματοδότησης των κομμάτων με απόφαση της Βουλής σε περιπτώσεις άσκησης ποινικής δίωξης και επιβολής προσωρινής κράτησης σε βουλευτές ή/και μέλη του κόμματος για εμπλοκή σε εγκληματική οργάνωση και τρομοκρατικές πράξεις.

ΘΕΜΑ Γ

Αξιολογήσατε τις ακόλουθες ρυθμίσεις που εισάγονται με τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής:

α) Ένσταση αντισυνταγματικότητας μπορεί να θέτουν μόνον οι κοινοβουλευτικές ομάδες.
β)  Προτάσεις τροποποιήσεις του Κανονισμού μπορούν να θέτουν και οι μη βουλευτές Υπουργοί.
γ) Η εγκριθείσα τροποποίηση του Κανονισμού καταχωρίζεται στα πρακτικά της Βουλής και εκδίδεται σε χωριστό τεύχος, χωρίς να απαιτείται δημοσίευση στο ΦΕΚ.
δ) Σε κάθε τροποποίηση του Κανονισμού που επάγεται δαπάνη απαιτείται η κατάθεση της έκθεσης του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους κατ’ άρθρο 75 παρ. 1 Σ.



Να απαντηθεί ένα εκ των δύο πρώτων θεμάτων με τα υποθέματά τους κατ’ επιλογήν και το τρίτο υποχρεωτικά. Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής και σχετικής νομοθεσίας για τη νομοθεσία, τα κόμματα και τα εκλογικά.


ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (από τον διδάσκοντα)


ΘΕΜΑ Α


α) Παρωχημένη θεωρία προορισμένης επενέργειας του Κανονισμού ως προς τον τόπο, την ύλη και τους αποδέκτες, ξεπερασμένη από την κρατούσα κανονιστική θεωρία. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 24-29


β) Διαδικαστικά:
Απαιτείται ενσωμάτωση και στον Κανονισμό της Βουλής λόγω αρμοδιότητας.
Άσχετο νομοσχέδιο
Ουσιαστικά:
Τεκμήριο αθωότητας
Nullum crimen nulla poena sine lege certa
Περιορισμός δικαιώματος κομμάτων κατά 29 παρ. 2


ΘΕΜΑ Β


α) Κατ’ εξαίρεσιν ελέγχεται βάσει νομολογίας ΑΕΔ – ορθώς διότι πρόκειται για «γνώμη». Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 209-213


β) Αντιπροσωπευτικότητα: 250 έδρες κατ’ αναλογία ψήφων στην επικράτεια
Αποτελεσματική και σταθερή διακυβέρνηση, αποφυγή καταθρυμματισμού: 50 έδρες στο πρώτο κόμμα, όριο 3% για είσοδο στη Βουλή


ΘΕΜΑ Γ

α) Δικαίωμα ατομικής έκφρασης βουλευτή ως έκφανση ελευθερίας γνώμης και ελεύθερης και δημοκρατικής λειτουργίας της Βουλής. Άλλως στέρηση του δικαιώματος του βουλευτή για τους ανεξάρτητους. Άρθρα 65 παρ. 1 Σ και 100, 118 παρ. 1 ΚτΒ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 48-49, 86-87, 96-100
β) Καμία ανάμιξη της εκτελεστικής λειτουργίας στη διαδικασία παραγωγής του Κανονισμού. Άρθρα 65 παρ. 1 Σ και 118 παρ. 1 ΚτΒ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 49
γ) Ευθεία αντίθεση στην συνταγματική υποχρέωση παραγγελίας από τον >Πρόεδρο της Βουλής, αντίθετα με το προϊσχύσαν. Άρθρα 65 παρ. 1 Σ και 118 παρ. 1 ΚτΒ. Γεραπετρίτης, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 54

δ) Η παρέμβαση του ΓΛΚ αφορά καταρχήν μόνο τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Σχετική απαίτηση για την τροποποίηση του κανονιοσμού θα είχε πρόβλημα ως προς την αυτονομία της Βουλής. Άρθρα 65 παρ. 1 Σ και 118 παρ. 1 ΚτΒ. Γεραπετρίτης,Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 54

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σεπτέμβριος 2015 

ΘΕΜΑ 1

Σε τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής περιλαμβάνονται οι ακόλουθες διατάξεις:
α. Απαιτείται πλειοψηφία 2/3 του όλου αριθμού των βουλευτών για την άσκηση ποινικής δίωξης σε Υπουργό.
β. Οι διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές έχουν και κάθε αρμοδιότητα που τους απονέμεται από τον νόμο.
γ. Απαιτείται πλειοψηφία 2/3 του όλου αριθμού των βουλευτών για τη ψήφιση προγραμμάτων κοινωνικής ανάπτυξης.
δ. Για τον διορισμό στη θέση του Προέδρου του νέου φορέα αξιοποίησης της ιδιωτικής περιουσίας του δημοσίου απαιτείται προηγούμενη γνώμη της Ολομέλειας της Βουλής.

Να αξιολογηθούν τα ζητήματα κοινοβουλευτικού δικαίου που ανακύπτουν.

ΘΕΜΑ 2

Α. Διαφορές ως προς την έκταση του ελέγχου συνταγματικότητας της τήρησης των κοινοβουλευτικών διαδικασιών που ασκούν ο ΠτΔ και τα δικαστήρια επί ψηφισμένων νομοσχεδίων/προτάσεων νόμων και νόμων αντιστοίχως;

Β. Θα μπορούσε στο πλαίσιο ενός εκλογικού συστήματος το πρώτο σε ψήφους κόμμα στην επικράτεια να καθίστατο κοινοβουλευτική μειοψηφία;. Θα ήταν ένα τέτοιο εκλογικό σύστημα ανεκτό από το ισχύον Σύνταγμα;

ΘΕΜΑ 3

Α. Επτά (7) Βουλευτές που εξελέγησαν στις προηγούμενες εκλογές ως συνεργαζόμενοι με ένα κόμμα αποχωρούν από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος αυτού και συγκροτούν νέο κόμμα.
α) Μπορεί το νέο κόμμα να συγκροτήσει κοινοβουλευτική ομάδα;
β) Μπορεί το νέο κόμμα, ως τρίτο σε αριθμό βουλευτών στη Βουλή, να λάβει διερευνητική εντολή σύμφωνα με το άρθρο 37 παρ. 3 του Συντάγματος;
γ) Δικαιούται το νέο κόμμα δωρεάν τηλεοπτικού χρόνου κατά την επόμενη προεκλογική περίοδο;

Β. Διαφορές της Επιτροπής Κανονισμού της Βουλής έναντι των διαρκών κοινοβουλευτικών επιτροπών.


Να απαντηθεί υποχρεωτικά το πρώτο θέμα και ένα εκ των δύο υπολοίπων. Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής και σχετικής νομοθεσίας για τη νομοθεσία, τα κόμματα και τα εκλογικά.


ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (από τον διδάσκοντα)
(http://eclass.uoa.gr/modules/announcements/?course=LAW163&an_id=102919)

ΘΕΜΑ 1

Α. Άρθρο 86 Σ. και Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 79-80. Πρόκειται για αρμοδιότητα τυπικού νόμου.
Β. Άρθρο 65 παρ. 1 Σ. και Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 71. Υπέρβαση της αποκλειστικότητας της αρμοδιότητας εκ του Κανονισμού.
Γ. Άρθρο 79 παρ. 8 Σ. και Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 78-79. Πρόκειται για αρμοδιότητα τυπικού νόμου.
Δ. Άρθρο 49Α παρ. 3 ΚτΒ και Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 82-84. Υπέρβαση της αρχής του περιορισμού της ύλης του Κανονισμού.

ΘΕΜΑ 2

A. Άρθρα 42 παρ. 1 και 93 παρ. 4 Σ. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 123, 202-204, 233-234.
Β. Άρθρα 1 παρ. 1 και 54 παρ. 1.Πλειοψηφικό (σε μονοεδρικές περιφέρειες). Το Σύνταγμα με όριο την αντιπροσωπευτική αρχή δεν θέτει όριο στον εκλογικό νομοθέτη. Ιστορικά αυτό συνέβη στις εκλογές του 1956 στην Ελλάδα, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ.

ΘΕΜΑ 3

Α.
α) Όχι 15 παρ. 1 ΚτΒ.
β) Ναι. Ερμηνευτική δήλωση υπό το άρθρο 37 Σ.
γ) Ναι με βάση την αναλογική ισότητα που εκφράζεται στην οικεία απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, η οποία εκδίδεται μετά από γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης και γνώμη της Διακομματικής Επιτροπής Εκλογών (άρθρο 15 παρ. 2 και 10 του Ν. 3023/2002)
Β. Άρθρο 118 ΚτΒ, Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 49-50

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σεπτέμβριος 2016

ΘΕΜΑ 1

α) Επιτρέπεται με συνταγματική αναθεώρηση η κατάργηση της αυτονομίας της Βουλής;


β) Επιτρέπεται αποκλεισμός των νεοσχηματισθέντων κομμάτων από την ραδιοτηλεοπτική προβολή κατά την προεκλογική περίοδο;

ΘΕΜΑ 2

α) Ποιες κατηγορίες κοινοβουλευτικής ύλης καταλαμβάνει ο «τρόπος λειτουργίας της Βουλής, κατά την έννοια του άρθρου 65 παρ. 1 Σ.;


β) Χαρακτηριστικά του θεσμού των «Βουλευτών Επικρατείας» και προνόμια των υποψήφιων βουλευτών επικρατείας στο ισχύον δίκαιο.

ΘΕΜΑ 3

Σε πρόταση νόμου που κατατίθεται στη Βουλή από το σύνολο των βουλευτών της κυβερνητικής πλειοψηφίας, χωρίς συνοδευτικά κείμενα, και χαρακτηρίζεται από τους προτείνοντες ως κατεπείγον, περιλαμβάνεται διάταξη σύμφωνα με την οποία χορηγείται σύνταξη σε χήρους/χήρες θανόντων πυροσβεστών σε ώρα υπηρεσίας. Αναδείξατε τις κοινοβουλευτικές πλημμέλειες και ποιες εξ αυτών είναι δυνατόν να ελεγχθούν δικαστικά εκ των υστέρων.

Να απαντηθεί ένα εκ των δύο πρώτων θεμάτων με τα υποθέματά τους κατ’ επιλογήν και το τρίτο υποχρεωτικά. Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος, Κανονισμού της Βουλής και σχετικής νομοθεσίας για την καλή νομοθέτηση, τα κόμματα και τα εκλογικά.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (από τον διδάσκοντα)

ΘΕΜΑ 1

α) Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 19-22.

β) Ο ν. 3023/2002 προβλέπει τον κανόνα της προβολής όλων των κομμάτων στο πλαίσιο της αναλογικής ισότητας (βλ. ΣτΕ (Ολ.) 3427/2010). Το Σύνταγμα επίσης προβλέπει την υποχρεωτική και δωρεάν προβολή προεκλογικών μηνυμάτων «των κομμάτων». Συνεπώς ούτε νόμιμο είναι ούτε θα ήταν συνταγματικός ο σχετικός αποκλεισμός.

ΘΕΜΑ 2

α) Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 58-63

β) Όριο το 1/20 του όλου αριθμού των βουλευτών (σήμερα 12), άρθρο 54 παρ. 3 Σ

Ενιαία εκλογή σε ολόκληρη την Επικράτεια, άρθρο 54 παρ. 3 Σ

Απλή αναλογική για την κατανομή των εδρών στα κόμματα, άρθρο 54 παρ. 3 Σ

Δεν χωρεί σταυρός προτίμησης (δεσμευμένος κομματικός κατάλογος)

Δεν υπάγονται στους περιορισμούς του τοπικού εκλογικού κωλύματος, άρθρο 56 παρ. 3 Σ.

Δεν υπόκεινται σε περιορισμούς ως προς τις ραδιοτηλεοπτικές τους εμφανίσεις κατά την προεκλογική περίοδο, άρθρο 12 παρ. 4 Ν. 3023/2002

ΘΕΜΑ 3

Α. Πρόταση νόμου αντί νομοσχεδίου του υπουργού οικονομικών – Δεν ελέγχεται ως internum (με επιφύλαξη), Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 230-231

Β. Χωρίς αιτιολογική – Δεν ελέγχεται ως internum

Γ. Χωρίς γνώμη Ελεγκτικού Συνεδρίου – Ελέγχεται λόγω αρμοδιότητας, Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 209-213.

Δ. Χωρίς έκθεση Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους – Δεν ελέγχεται ως internum

Ε. Χωρίς έκθεση για την κάλυψη της δαπάνης – Δεν ελέγχεται ως internum

Στ. Κατεπείγον χαρακτηριζόμενο από βουλευτές αντί της Κυβέρνησης – Δεν ελέγχεται ως internum

Ζ. Διάταξη σε άσχετο νόμο (μη ειδικότητα) - – Ελέγχεται λόγω επιτακτικής διατύπωσης, Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, σελ. 202-204