Συγκεντρωτική Σημείωση των Περιπτώσεων Ανικανότητας και Ελαττωμένης Ικανότητας για Καταλογισμό

Της Ζαφειρένιας Θεοδωράκη

Ανικανότητα προς καταλογισμό

34 ΠΚ: ανυπαίτια ανικανότητα για καταλογισμό και τέλεση αξιόποινης πράξης.

35 παρ. 1 ΠΚ: action libera in causa. Απαιτείται διπλή υπαιτιότητα:

α. ως προς περιαγωγή σε ανικανότητα

β. ως προς αξιόποινη πράξη

-          Παραβιάζεται η αρχή της ενοχής αφού τιμωρείται χωρίς να είναι ικανός προς καταλογισμό; Όχι, γιατί με πλήρη ικανότητα έθεσε σε κίνηση τη σειρά αιτίων που οδηγούν στο αποτέλεσμα που εμπεριέχεται στην ειδική υπόσταση. Η αποφασιστική αιτία τέθηκε, δηλαδή, όταν ο δράστης ήταν ικανός.

35 παρ. 3 ΠΚ: action libera in causa εξ αμελείας. Απαιτείται υπαιτιότητα:

α. δόλος ή αμέλεια ως προς ανικανότητα

β. αμέλεια ως προς αξιόποινη πράξη

-          Εφαρμόζεται μόνο όταν η πράξη τιμωρείται και όταν τελείται από αμέλεια!

193 ΠΚ: υπαιτιότητα ως προς περιαγωγή του σε κατάσταση ανικανότητας για καταλογισμό και τέλεση αξιόποινης πράξης την οποία...

...δεν προέβλεψε και ούτε θα μπορούσε να είχε προβλέψει.

-          Διάταξη επικουρική της 35 ΠΚ, καλύπτει τις περιπτώσεις που δεν καλύπτονται από την action libera in causa (εκ προθέσεως ή εξ αμελείας), κυρίως τροχαία που γίνονται υπό επήρεια μέθης, εν όψει και του ότι ο ΠΚ τιμωρεί λίγες αξιόποινες πράξεις από αμέλεια.

-          Ζήτημα παραβίασης αρχής της ενοχής: πώς του καταλογίζεται η πράξη αφού δε χρειάζεται καν να είναι προβλέψιμη η τέλεση της αξιόποινης πράξης; Η ποινική ευθύνη στηρίζεται στο ότι ο δράστης υπαίτια περιήγαγε τον εαυτό του σε επικίνδυνη κατάσταση, την οποί αποδεικνύει ακριβώς η τέλεση του εγκλήματος. Η πράξη δεν θεμελιώνει το άδικο, το οποίο εξαντλείται στην πρόκληση της επικινδυνότητας, αλλά αποτελεί εξωτερικό όρο του αξιοποίνου.

33 παρ. 1 ΠΚ: ανικανότητα κωφάλαλου εφ’ όσον δεν έχει την ικανότητα διάκρισης ή συμμόρφωσης.

Ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό

36 παρ. 1 ΠΚ: Ελαττωμένη ικανότητα χωρίς υπαιτιότητα.

-          Η ποινή μειώνεται υποχρεωτικά στο πλαίσιο του άρθρου 83 ΠΚ και δεν υπολογίζεται με υπέρβαση προς τα κάτω του κανονικού πλαισίου ποινής. Αυτό σημαίνει ότι η ποινή μπορεί να μην βρίσκεται κάτω από το κατώτατο όριο του κανονικού πλαισίου ποινής!

Προσοχή! Κατά τον προσδιορισμό της ποινής εντός του πλαισίου της ΠΚ 83 δεν υπολογίζεται ξανά η ελαττωμένη ικανότητα, αφού αυτή έχει ήδη υπολογιστεί με τη χρήση του πλαισίου αυτού (απαγόρευση της διπλής αξιολόγησης). Σε αυτό το στάδιο αξιολογείται μόνο η πράξη του δράστη.

36 παρ. 2 ΠΚ: Ελαττωμένη ικανότητα που οφείλεται σε υπαίτια μέθη.

37 ΠΚ: Ελαττωμένη ικανότητα που απαιτεί ιδιαίτερη μεταχείριση ή μέριμνα.

38 ΠΚ: Ελαττωμένη ικανότητα με επικινδυνότητα για τη δημόσια ασφάλεια. Εάν τελείται κατ’ επάγγελμα ή κατ’ εξακολούθηση εφαρμόζεται η ΠΚ 41.

33 παρ. 2 ΠΚ: όταν δε συντρέχει η περίπτωση της παρ. 1 τιμωρείται με ποινή ελαττωμένη (αμιγώς βιολογική μέθοδος αφού ενδιαφέρει μόνο η κωφαλαλία και δεν ελέγχουμε τα ψυχολογικά κριτήρια).